२ असार, बिराटनगर । केही साता अगाडिसम्म एउटै आन्दोलनका सहयात्री राजपा कार्यकर्ताले कालो झण्डा देखाइरहँदासंघीय समाजवादी फोरमका अध्यक्ष उपेन्द्र यादव बिराटनगरमा मुकाम बनाएरै बसिरहेका थिए । पछिल्लो समय मोरङलाई बढी महत्व दिइरहेका यादवले बिराटनगर महानगरपालिकामा तालमेलको रणनीति बनाएको चर्चा चले पनि मेयर र उपमेयर दुवैमा उम्मेदवार घोषणा गरेर उनी बिहीबार काठमाडौं फर्किएका छन् ।

लेखक म्याडिसिनले फ्रान्सका राष्ट्रपति म्याक्रनलाई अमेरिकाको काठको घोडाको संज्ञा दिँदै ‘इलिसी प्यालेसमा अमेरिकाको काठको घोडा बसेको छ’ भनेर लेखेका छन्

यादवले बिराटनगरमा चुनावी तालमेलका लागि एमालेसँग समेत सहयोगको हात बढाएको चर्चा तत्काल पत्याउन गाह्रो भए पनि असम्भव नहुन सक्छ । संयोग नै मान्नुपर्छ कि एमालेले अहिलेसम्म मेयरमा विनोद ढकालको प्रचार अभियान अघि बढाए पनि उपमेयर उम्मेदवार घोषणा गरेको छैन ।

राष्ट्रिय जनता पार्टी चुनाव बहिस्कारमा लागेका बेला मोरङमा राम्रो जनाधार भएका उपेन्द्र यादव नेतृत्वको संघीय समाजवादी फोरम र बिजय गच्छदार नेतृत्वको फोरम लोकतान्त्रिक कुनै ठूलो दलसँग तालमेल गरेर भए पनि महानगरमा जित्ने रणनीतिमा केन्द्रित छन् ।

फरक के देखिन्छ भने सधैं मधेस आन्दोलन बाहिर रहेका गच्छदार राजपाप्रति नरम रणनीति अपनाएर उनीहरुको पक्षका मत तान्ने योजनामा देखिन्छन् । ठीक विपरीत उपेन्द्र यादव भने राजपाप्रति आक्रामक अभियानमा छन् । राजपा कार्यकर्ताले यादवलाई कालो झण्डा देखाउनेदेखि पुत्ला दहनसम्मका बिरोध कार्यक्रम गरिसकेका छन् ।

मधेसका ‘हेबी वेट’ नेता यादवले राजपाको आन्दोलन प्रतिगामीलाई सघाउने उद्देश्यले भइरहेको भन्दै २ नम्बर प्रदेशमा चुनाव रोकिएकोमा आपत्ति जनाइसकेका छन् । उनले सत्तापक्ष र राजपा मिलेर मधेस भनेको २ नम्बर प्रदेशका ८ जिल्लामात्र हुन् भन्ने सिद्ध गर्न खोजेको आरोप पनि लगाएका छन् । यसले गर्दा यादव र राजपाको दूरी बढ्ने देखिन्छ ।

चुनाव सारिएको र राजपा आन्दोलनलाई हेर्ने सन्दर्भमा यादवको दृष्टिकोण एमालेसँग मिलेको आरोप बहिस्बार पक्षधरहरुले लगाएका छन् । राजेन्द्र महतोले त उपेन्द्र यादवलाई केपी ओलीसँग तुलना गर्न थालिसकेका छन् ।

ठीक विपरीत विजय गच्छदार राजपाप्रति नरम भाषण गर्दै हिँडेका छन् । गच्छदार राजपासँग नजिक हुनुको अर्थ राजपा चुनावमा नगएको खण्डमा पनि राजपाको भोट आफनो पक्षमा पर्ने आशा हो । गच्छदारले दुई दिनअघि मात्रै बिराटनगर विमानस्थलमा स्थानीय सञ्चारकर्मीसँग मिति सारेर भए पनि स्थानीय तहको निर्वाचनमा राजपालाई ल्याउन आवश्य रहेको बताएका थिए ।

५ नम्बर प्रदेशका जिल्लामा राजपाको आन्दोलनमा फोरम लोकतान्त्रिकका स्थानीय नेताले समर्थन गर्नुलाई पनि राजपासँगको सम्वन्धलाई उसले जोगाउँदै समर्थकको भोट आफ्नो पक्षमा पार्ने रणनीतिका रुपमा हेरिएको छ ।

बिराटनगर महानगरपालिकाको सन्दर्भमा कुरा गर्नुपर्दा यहाँको निर्वाचनमा मधेसवादी दलहरु महत्वपूर्ण शक्ति हुन् । विराटनगरको दक्षिण क्षेत्रमा उनीहरुको राम्रो प्रभाव छ । संघीय समाजवादी फोरम पनि बिराटनगरमा बलियो शक्तिका रुपमा देखिन्छ ।

बिराटनगरमा विजय गच्छदारको पार्टी फोरम लोकतान्त्रिकको पनि राम्रो प्रभाव छ । दुवैको राम्रो अवस्था रहेपनि अन्य दलसँग तालमेल नगरी महानगरपालिकामा जित्ने अवस्थामा उनीहरु छैनन् । सबै मधेसवादी दल मिलेर चुनाव लडे भने ठूला पार्टीलाई बिराटनगरमा कडा चुनौती दिनेछन् । तर, यो सम्भावना कमै देखिएको छ ।

एक्लै जित्ने स्थिति नभएपछि मधेसवादी दलहरु नै ठूला पार्टीसँग तालमेलको रणनीतिमा लागेका देखिन्छन् । विशेष गरी एमालेले उपमेयर उम्मेदवार नउठाएको सन्दर्भमा उपेन्द्र यादव र बिजय गच्छदार दुवैले एमालेसँग तालमेलको चाहना राखेको बुझ्न सकिन्छ । यद्यपि एमालेले तालमेल बारे केही भनेको छैन । उपमेयर टुंगो लगाउने जिम्मा एमालेले प्रदेश संयोजक भीम आचार्यलाई दिएको छ ।

विराटनगरमा कांग्रेस र एमाले मुख्य प्रतिस्पर्धी हुन् । पछिल्लो समय फोरमका पूर्वसभासद मोतिलाल दुगड एमाले प्रवेश गरेपछि यहाँको व्यापारिक समुदाय विशेष गरी मारवाडी समुदायमा एमालेका उम्मेदवार बिनोद ढकालको प्रभाव बढेको छ । एमालेकै सांसद राज्यलक्ष्मी गोल्छा ढकालको चुनावी अभियानमा लाग्दैछिन् । विनोद ढकाल उसै पनि व्यापारीसँग नजिक मानिन्छन् ।

बिराटनगरमा कांग्रेस र माओवादीबीच चुनावी तालमेलको चर्चा एकाएक चले पनि कांग्रेस जिल्ला सभापति डिगबहादुर लिम्बुले तालमेल नभएको बताए । यद्यपि केन्द्रबाट तालमेलका लागि दबाब दिइएको स्रोतको दाबी छ ।

बिराटनगरको गणित

बिराटनर उपमहानगरपालिकामा जातीय जनसंख्याका आधारमा विश्लेषण गर्दा बिराटनगरमा पहाडे क्षेत्री बाहुनहरु करिब ५० हजारको हाराहारीमा छन् । अहिलेसम्म बिराटनगरको मेयर पहाडे बाहुनले नै जित्दै आएको अवस्था छ ।

यी सबै तथ्यांकका आधारमा बिराटनगरको राजनीतिमा अझै पनि पहाडे बाहुन क्षेत्रीय समुदायकै क्लष्टर निकै बलियो मानिँदै आएको छ । पहाडे क्षेत्री बाहुनको संख्या बिराटनगरमा करिब ५० हजार छ भने बाहुन एक्लैको संख्या ३९ हजार भन्दा बढी छ । बिराटनगरमा पहाडे जनजातिहरु, लिम्बु, गुरुङ, तामाङ, राई लगायतको बसोबास निकै थोरै छ । उनीहरु सबैको संख्या जोड्दा लगभग ७ र ८ हजारको हाराहारीमा पुग्छ ।

पछिल्लो जनगणनाको तथ्यांकलाई आधार मान्दा बिराटनगरमा मुस्लिम समुदाय १७ हजार छन् । यो समुदायले आगामी चुनावमा निकै ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ । त्यस्तै ९ हजार हाराहारीमा रहेका यादवहरुको संख्यामा मधेसी समुदायका तेली, धानुक, केवट, मल्लाह लगायतको संख्या थप्दा करिब ३१ हजारभन्दा बढी हुन आउँछन् । यो संख्या बिराटनगरका रहेका पहाडे बाहुनहरुको संख्याको लगभग करिब रहेको मान्न सकिन्छ ।